Manyan ‘yan siyasar Hausa da Najeriya ta taɓa samu sun taka rawar gani sosai wajen gina ƙasa, ba kawai a yankin Arewa ba, har ma da faɗin ƙasar baki ɗaya. Wadannan shugabanni sun taka rawar gani wajen tsara yanayin siyasar Najeriya, kuma tasirinsu ya wanzu har yanzu.

Sir Ahmadu Bello, Sardaunan Sokoto: shi ne ɗaya daga cikin manyan ‘yan siyasar Hausa da tarihi ya taba samu. Ya zama Firimiya na Yankin Arewacin Najeriya daga shekarar 1954 har zuwa kashe shi a shekarar 1966. Sardauna ya taka muhimmiyar rawa wajen haɓaka yankin Arewa, musamman a fannin ilimi da al’adu. A matsayin wanda ya kafa Jam’iyyar Northern People’s Congress (NPC), ya jagoranci siyasar Arewa tare da ƙoƙarin tabbatar da ci gaban yankin. Kisan Sardauna a lokacin juyin mulki na 1966 ya kawo sauyi mai girma a tarihin Najeriya.

Alhaji Abubakar Tafawa Balewa: shi ne Firayim Ministan Najeriya na farko, daga shekarar 1960 har zuwa kashe shi a shekarar 1966. An san shi da suna “Golden Voice of Africa,” saboda ƙwarewarsa a fannin magana da diflomasiyya. Tafawa Balewa ya taka rawar gani wajen samun ‘yancin Najeriya, kuma ya kasance mai kishin ƙasa wanda ya yi ƙoƙari wajen tabbatar da haɗin kan Najeriya da zaman lafiya a lokacin da ƙasar ta samu ‘yancin kai.

Mallam Aminu Kano: wani jigo ne wanda ya yi suna wajen neman adalci ga talakawa da kuma kare haƙƙoƙinsu. A matsayin jagoran Jam’iyyar Northern Elements Progressive Union (NEPU), Kano ya yi adawa da jagororin gargajiya na Arewa, yana neman tabbatar da siyasar da za ta inganta rayuwar talakawa. Har yanzu an san shi da kyakkyawan tunani da tsari, wanda ya ci gaba da yin tasiri a siyasar Arewa.

Murtala Mohammed: wani shahararren ɗan siyasa ne wanda tasirinsa ya wanzu fiye da lokacin ɗan gajeren shugabancinsa a matsayin Shugaban Najeriya daga 1975 zuwa kashe shi a shekarar 1976. Mulkinsa ya kasance mai cike da garambawul, musamman a fannin yaki da cin hanci da rashin gaskiya. Duk da cewa ya yi shugabanci na ɗan gajeren lokaci, Janar Murtala ya bar kyakkyawan suna a tarihin Najeriya.

Muhammadu Buhari: ɗan siyasa ne na zamani wanda ya taka muhimmiyar rawa a siyasar Najeriya. A matsayin tsohon Shugaban Soji daga 1983 zuwa 1985, kuma daga baya ya zama Shugaban Kasa daga 2015 zuwa 2023, shugabancin Buhari ya kasance mai cike da ƙudurin yaki da cin hanci da ƙoƙarin inganta tsaro a ƙasar. Duk da irin ƙalubalen da ya fuskanta, Buhari ya kasance ɗaya daga cikin manyan shugabannin Najeriya, musamman a tsakanin al’ummar Hausa.

A ƙarshe, ‘yan siyasar Hausa sun taka muhimmiyar rawa a tarihin siyasar Najeriya. Daga shugabancin Sir Ahmadu Bello zuwa ra’ayin gyara na Mallam Aminu Kano, waɗannan shugabanni sun bar muhimman alamu a ƙasa. Ayyukan da suka yi sun ci gaba da yin tasiri a siyasar Najeriya, suna tabbatar da cewa tarihin su zai dawwama.